Een fantastische voorstelling gezien vorige week, van ITA. Het boek van Tokarczuk verbeeld, Oer. Leven in en met het landschap, met de natuur en wat er allemaal in gebeurt. Over een periode van drie generaties, twee oorlogen en bezettingen door de Duitsers, Russen.
Hoe de voorstelling wordt gemaakt! Een camera neemt de miniatuur-decors op die ter plekke worden gebouwd. Ze worden groot geprojecteerd op een aantal door de ruimte zwevende schermen. Overal was men op het toneel bezig: met opnames, met spelen, met nieuwe decors.
Och, wat zou ik graag een fractie ervan kunnen meenemen voor onze voorstelling maar bescheidenheid past.

Had afgelopen week een paar goede gesprekken.
Met Nikki, die met de voorstelling 'Het landschap spreekt', bezig is. Op een heel eigen en andere manier dan ik gewend ben. Dat is alleen maar goed. Wordt het een voorstelling of een audiogebeuren met beelden of met een live-action? Theater als een familieopstelling. Blijft het abstract of komen personages, de natuur, water, de aarde voorbij, en hoe dan? Natuurlijk ben ik er een beetje onrustig over maar vertrouwen is alles waard.
Ook had ik later een gesprek over mijn 'bubbel', de zorgen en overtuigingen die daarbij horen. Dat naar aanleiding van de verkiezingen en al. Ook van dit gesprek werd ik wat onrustig. Maar het was goed. Ik schreef erover. Virgin River.
Tenslotte hoorde ik een bevriende ambtenaar van de provincie uit over alles wat er op ruimtelijke ordeningsgebied aan de hand is: de terugkeer van RO en de politieke verschuivingen op provinciaal niveau. Er mogen, er moeten weer plannen worden gemaakt. Het zijn er heel veel. Interessante tijden.
Het was ook even hoogwater.

Wat een geknungel als de VVD het klaarkrijgt om de PVV, die racistische partij, te laten groeien, zelfs de grootste te laten worden. Maar alle twee: houden wat je hebt, geen verandering, populisme ten voeten uit. Pieter, de controleur, is wat ingezakt. Hopelijk lukt het Timmermans om dat allemaal te doorbreken. We hebben het hard nodig.
Verandering. De waterbuffels van de Natuurderij aan de overkant van de IJssel, - deze dagen een binnenzee - zijn symbolisch. Van elders, vreemd, robuust. Wat een dieren.

De Day after. Erger dan voor mogelijk gehouden. Wat 'n rechtse ellende, wat staat ons te wachten als de PVV het voor het zeggen krijgt? Yesilgöz denkt na, Caroline kruipt, Pieter slikt wat beloftes in. 'Want het is nu heel anders dan in 2010', 'Wilders is veranderd, milder' en 'ook Meloni valt best mee'. Ik schaam rot voor dit 'gave land'. We hebben veel meer buffels nodig.

Mischien heb je twee ‘omstandigheden’ nodig om kunst te kunnen waarderen. Je moet verrast worden – mooi, lelijk, onverwacht, vreemd, anders - maar dat kan eigenlijk pas goed als het tegenoverstelde ook gebeurt, het moet je eigen worden. Je moet het herkennen. Je moet het aan iets kunnen relateren, het kunnen plaatsen, er aan wennen.
Zondag bezochten we de collectie Hugo Voeten in Herentals. Voeten was transportondernemer die blijkbaar reed op, handelde met Bulgarije en andere Oostbloklanden rond de val van de muur. Hij kwam in contact met Bulgaarse kunst, werd mecenas voor de kunstenaars daar en heeft zo een heel grote collectie moderne Bulgaarse kunst opgebouwd. Hij heeft die, met andere niet-Bulgaarse kunst, ondergebracht in een oude, verbouwde meelfabriek aan het Albertkanaal.
De opstelling was niet helemaal mijn smaak: type kunst bij type kunst, te voor de hand liggend.
Maar het belangrijkste? Ik ken de werken, de kunstenaars niet en weet niet wat ik er mee aan moet. Na drie bezoeken zal het vast gaan leven en wordt het eigen. Of ik dat er voor over heb?
Trouwens, Voeten heeft ook nog een beeldentuin in Geel.

Sinds de vorige week: een concert van Bombino, een van Rowwen Hèze, het jaarlijkse toneelstuk van Kampereiland met Wilhelmus en verloting, de inspirerende tentoonstelling van Thomas Schütte bij de Pont in Tilburg en (vanavond) Arabische muziek, de Dyar Band. Terwijl mensen worden vernederd en afgemaakt. En dan is er ook nog Pieter O., weer een opgeblazen partij erbij.

Dat crowdfunden is mooi als je mensen weet te bereiken die je een succes gunnen. Want anders is het bedelen en dat is niet leuk.
Ik had een oom, heeroom, die missionaris was eerst in China en, na een gruwelijk verblijf in de gevangenis, daarna op Taiwan. Toen hij was overleden kregen we inzage op een stukje van de correspondentie van hem met zijn superieuren. Daaruit komt het beeld naar voren dat hij, als hij eens in de drie jaar voor een paar maanden op verlof kwam, vooral druk was met bedelen voor een nieuwe kerk, een weeshuis of iets anders. Iedere keer weer. Bovendien werd hij, leek het, vaak op plekken en posities benoemd die hem niet gelukkig maakten. Het moest voor de orde.
Dat laatste, daar heb ik weinig last van - ik doe leuke dingen - maar dat bedelen, telkens weer voor projecten, dat gaat me steeds meer tegenstaan. Met mijn staat van dienst ;-) moet alles wat ik nodig heb me toch gewoon toevallen? Dacht hij in een overmoedige bui. Nee dus, gewoon bedelen als ieder ander.

Zo. Ik bezit nu alle uitgaven van de Hanzepersen, een gelegenheidsverbond van margedrukkers langs de IJssel! Amateurs - in de echte betekenis, liefhebbers - die in kleine oplagen met de hand bibliofiel drukwerk vervaardigen. Letters zetten, cliches verwerken en hoogdruktechnieken toepassen; drukken op historische persen. Het eindproduct is altijd bijzonder en voor iemand die er verstand van heeft nog bijzonderder. Op de foto een klein deel van wat ik nu heb. Het past heel goed bij de IJssel anders.

Vorige week zagen we op de terp van Maarhuizen, het muziektheater Ripperda. Ripperda werd gespeeld door Bert Visscher, op zijn eigen manier. Een mooie avond.
We moesten het zien want we hebben wat met Ripperda.

Een jaar geleden wandelden we een week door Groningen op zoek naar onze roots als Groningse studenten en Lies als Groningse. Ik schreef er een verslag van waarin Ripperda voorkomt.
Hier dat fragment:

"We leren in het eerste jaar van de studie ook onderzoeken. Ouderejaars schakelen ons in voor het afnemen van enquêtes, voor het simpele handwerk dus. We moesten daarvoor de provincie in. Onze locatie is Middag-Humsterland, de driehoek Noordhorn, Grijpskerk en Oldehove. Het onderwerp: het gebruik van voorzieningen van de stad Groningen. Met vragen over hoe vaak men naar de schouwburg gaat en met welk vervoer. Dat moest je vragen aan een arbeider in Niehove. Het leverde niet veel op.
En de betrouwbaarheid? Ik kan nu wel bekennen dat ik ook enquêtes zelf ingevuld heb om het quorum te halen.

Veel spectaculairder is het bezoek aan de kerk van Oldehove. Dat moet in het voorjaar van 1970 zijn geweest, misschien najaar 1969. De kerk is open, er wordt gewerkt. Er is pas een grafkelder ontdekt en die wordt toegankelijk gemaakt. Om de graftombe in de midden zijn planken aangebracht want de cripte zelf staat onder water.
Van de graftombe is het deksel gelicht en daarin liggen de resten van een lijk. Beenderen, haar, een schedel en wat resten van kleding. Tenminste zo meen ik me te herinneren.

Bij ons bezoek nu, - de cripte is er nog en staat open, de kist is dicht - lees ik over wat de kerk te bieden heeft: “Bij graafwerkzaamheden tijdens een restauratie in 1969 kwam een grafkelder tevoorschijn waarin een zandstenen graftombe stond. Hier ligt de Weense gravin Margaretha von Cobentzl, schoondochter van Johan Wlllem Ripperda.”
Ik kom in de verleiding om de deksel te lichten en na te gaan of mijn herinnering klopt. Ik doe het maar niet, zou ook niet gelukt zijn. Te zwaar.

Je gaat natuurlijk wel fantaseren over die Margaretha. Maar ik moet me inhouden want internet kent haar en vooral haar schoonvader. Dat was een landjonker uit Oldehove, met een bescheiden bezit maar zo gewiekst en opportunistisch als maar mogelijk is. Een politieke avonturier pur sang.
Om carrière te maken wordt hij van katholiek, protestant en later weer katholiek. Hij is, toen hij in Marokko actief was, nog muzelman geweest. Naar verluidt is zijn besnijdenis hem bijna fataal.
Hij kreeg het klaar om overal de juiste man op de juiste plaats te zijn. In de Groningse Staten, de Staten Generaal, consul in Spanje, etc etc. Eens ging het mis, maakte hij te veel vijanden, met gevangenschap als gevolg.
De Margaretha van het graf, een douairière (adellijke dame die weduwe is) was getrouwd met Ludolph Luirdt Ripperda, de zoon van die avonturier. Ludolph volgde een beetje eenzelfde pad. Hij kreeg de baantjes van zijn vader en kwam terecht in Spanje, Rusland en uiteindelijk Wenen waar hij Margaretha trouwde. Toen zijn vader in ongenade raakte in Spanje, was ook de carrière van de zoon voorbij. Hij vestigde hij zich in Humsterland. Daar had hij inmiddels meerdere bezittingen.
Margaretha overleed in het kraambed in Den Haag - waar ze blijkbaar ook een huis hadden - op 24 mei 1730, 32 jaar oud. Volgens overlevering was zij vanwege de heersende pokkenepidemie in het Westerkwartier naar Den Haag vertrokken. De ironie wilde – volgens het verhaal – dat zij juist daar aan de pokken stierf. Zij werd daarna per schip overgebracht naar Kampen, daar aan wal gezet en van daar naar Oldehove vervoerd."

Zaterdag de appels voor het sapmaken geplukt, beter, van de boom geslagen met een lange stok. Bij de laatste boom, waar bijna niets aan zat, ging het mis. Ik werd aangevallen door een hoornaar en ben 3 keer gestoken. Ik kwam te dicht bij. Die steken waren erg pijnlijk en ik had de nodige allergische reacties; bulten, jeuk en rood over het hele lijf. Ik had echt antihistaminicum en paracetamollen nodig.
Vandaag de koningin en het hele nest dat in de holte van een boom zat laten uitroeien.
Zonde van de hoornaars. Het waren Europese. Het zijn mooie, indrukwekkende beestjes, die normaal niemand kwaad doen. Maar dat zegt een hondenbezitter ook van zijn hond “Hij doet niks’”. En je brengt toch weer wat vergif in de natuur. Maar het kan niet anders.
Vreemd trouwens dat ik het nest niet eerder had gezien maar misschien zat het er net. Als dat zo snel gaat, een nest maken, dan maakt me dat toch wel een beetje bang.

In een van de kamers in Watou, het jaarlijkse poëzie & beeldende kunst festival, hingen schermen waarop de bewegingen van tractoren afgebeeld waren. De GPS trackers die Wouter Vanderstede & Peter Simon op de tractors van een paar boeren hadden aangebracht, leverden dat beeld. Luc Gruwez had er een gedicht bij geschreven.

"Akkerbouw

Er zijn tractoren met talent voor tekenen.
Ze trekken voren in velden, laten sporen na
in een soms verlaten landschap. Zij rebelleren tegen
de tirannieke wildgroei van wat braak ligt.

Zelfs solo lijken zij talloos. Men kan de aarde
horen kermen als zij haar bewerken met nuttige
aanrandingen, onontbeerlijke verkrachtingen,
haast hoorbaar voor wie daarboven luistert.

Tractoren wijzen de weg, heen en terug
en weerom. Leg eens een oor tegen de bodem,
min of meer tussen twee voren. Wees muisstil.

Dan kun je daaronder een meisje
horen kirren, zuchten, klaarkomen.
Zij wordt weldra de moeder die je voedt."

Onverwachte choreografieen, zoals ook de graaschoreografieën van Esther Polak en Ivar van Bekkum, de tekeningen die ik vorig jaar tegenkwam. Ook koeien kunnen meer dan melk leveren. Hun weidegang levert fraaie patronen.

Hij ziet er een beetje gehandicapt uit en moet worden gestut. Is ook al erg oud, de oudste appelboom van het stel. Een en al holtes, de stam is hol en de takken ook.
Hij draagt nog steeds heel goed, het beste van alle bomen. Alle andere hebben een tik gehad van het koude, natte voorjaar en de hete zomer. En van spinselmotten. Opgevreten en langzaam weer tot levend komend. De oude boom, een Jacques Lebel, lijkt het niets te kunnen schelen.
Ik bedoel maar, met wat extra zorg kunnen we nog heel productief zijn en houden we het een hele tijd uit.

Ben weer gaan twitteren. Iedere dag een tweet over De IJssel anders. Houdt me bij de les. Maar ik moet me er toe zetten om de pagina te openen. Al die bagger te zien of je wil of niet. Zo'n medium dat het mogelijk maakt om de meest akelige, vernederende, verdachtmakende, racistische, kleinerende, onware, haatdragende dingen te kunnen zeggen over anderen en dan vooral over vrouwen, die slim en wijs en integer en wat meer van de wereld hebben gezien. Stel dat Kaag ook nog zwart was geweest.
Eerder lukte het me een heel jaar lang iedere dag. Kijken hoe lang ik het nu volhou.

Rotterdam is een trekker rijker. Het beeld van Price op het stationsplein is indrukwekkend. Simpel, majestueus en respectvol. Een 'van Pallandt'. Voorbij het standbeeld. Hertzberger heeft er niets van begrepen. En ze hadden al iets bijzonders. De luchtsingel van Elma van Boxel, de gele houten loopbrug met de unieke plank van HX.

In de geest van de tijd heb ik dit voorjaar het gras in de tuin wat meer ruimte gegeven. Op plekken laten groeien om het andere leven te stimuleren. Er gebeurde van alles, mooi om te zien en mee te maken.
Nu weer terug naar een ‘strak’ grasveld.
Ik liet eerder wel eens wat meer ruimte aan planten en onkruid, maar ook dat vergt begeleiding. Want ik begrijp dat ik ook de Naaldzaadbloem kans gegeven heb om zich te vestigen. Dat is natuurlijk helemaal fout. Als ik de plant tenminste juist determineer.
Met wortel en al uitroeien.
Ik ben bang dat voortaan alles gaat muteren, zeker nu het landbouwakkoord is mislukt. 24 miljard beschikbaar en nog komen ze er niet uit.
Rechts de naaldzaadbloem en links de nog onschuldige varianten van de paardenbloem. Die is ook nauwelijks bij te houden.

Landbouw zorgt echt voor een cultuurlandschap. Als die weg is dan neemt natuur het landschap over. Daar hoeft die niet lang over na te denken.
Hier, in Zweden, is de grote zorg dat het open landschap rondom het dorp dichtgroeit. Boeren zijn er nauwelijks meer. Huizen worden nog wel bewoond - veel Nederlanders - maar het land is ongebruikt. Er is subsidie voor het open houden van het land. Dat gebeurt gedegen, liefdeloos.
Stel je voor dat we die luxe in Nederland zou hebben. Alle problemen opgelost.

Vroeger, heel lang geleden hadden we een kritische club in de ontwikkelingssamenwerking, de kleine boer. Een van de issues toen, was dat het zelden lukte om de testresultaten uit het lab en van de proefvelden in het echt te evenaren. Toen ging het om hybride gewassen, high yielding variëteiten en bijpassende technieken. De gecontroleerde omgeving bestaat niet in het veld, de rationele en boer-als-laboratoriumdeskundige ook niet, de weersomstandigheden / het stalklimaat / de bodem is nooit hetzelfde, er wordt gesjoemeld met cijfers, de proef was net wat anders in elkaar gezet. En ga zo maar door.
Misschien daarom maar goed dat het landbouwakkoord is er niet is en waarschijnlijk nooit zal komen. Iedereen rekent daar alsof het gaat om een te waterdichte case, een gecontroleerde omgeving. Niet dus. De emissiearme stalvloer laat het zien. En dan hebben het nog niet eens over water, bodem, klimaat. We denken dat we verder kunnen als de stikstof is opgelost, liefst letterlijk.

Woensdagavond hadden we een mooie bijeenkomst over de IJssel anders. Ik hoor altijd van die bijeenkomsten waar je podcastmakers live kunt ontmoeten, schrijvers acte de présence geven, Rutte zelf aanwezig is en voor selfies kiekbaar. Dus wij doen dat ook. Een ontmoeting met een aantal schrijvers van IJssel anders bijdragen. Albert C had de inzendingen geanalyseerd op zijn eigen verrassende manier, Wim de H vertelde over zijn Pirsig boek, er was een kort Socratisch gesprek. Niemand hoefde een selfie. Maar vooral kregen we suggesties, hoe verder. Daar gaan we mee aan de slag.

Gisteren eindelijk de verhalenavond kunnen houden bij de Stoomhoutzagerij Wilpse Dijk. Het werd een uitverkochte middag- en avondvoorstelling.
Twee jaar geleden voor die gelegenheid een programma gemaakt. Het theatrale evenement was bedoeld om het enthousiasme waarmee al die vrijwilligers (meer dan 80!) het oude industriële erfgoed weer tot leven brengen, ook aan anderen te vertellen. De geschiedenis van plek kwam op verschillende manieren naar voren: een vertelster, een interviewer, filmpjes, een koor met een heuse, wat bescheiden flash mob en zelfs een korte quizz. Het werd een groot succes. Weer een HX project succesvol afgesloten.

Eindelijk. Gewoon ’n dag buiten kunnen zitten. In de zon en en zelfs als die weg was, was ’t te doen. Zie nu dat het gras veel geleden heeft van de droogte vorig jaar. Veel muur op plekken waar het gras is verdwenen. Zal ook wel met stikstof te maken hebben. En ook hier dringt het raaigras door. Ieder jaar vraag ik me af of het gras het weer gaat winnen van het mos maar dat gaat nog steeds net goed. Gelukkig ook nog indrukwekkende plekken met speenkruid.

Deze dagen is alles weer toeval. Op de deijsselanders.nl zou, zo suggereerde iemand, ook een plekje moeten zijn voor Gerhardt en Gerritsen, die bijzondere dichters van de IJssel en prompt - en los daarvan - komen er twee bijdragen waarin beiden worden genoemd.
Nog een. Sef Hemel, geograaf en planoloog houdt zijn oratie; hij gaat vijf jaar wandelend nadenken en studeren en praten in Noord Nederland. Hij noemt al die overwegingen die maken dat wij ook wandelen: vertragen om anders naar de wereld te kijken. En meer.
Nog een. Vorige week waren we een middag naar Kröller Müller. Van Gogh in Drenthe. Ik had het er met onze metgezel over. Hemel noemt het ook bij de start van zijn oratie.
In de beeldentuin weer een prachtig nieuw kunstwerk gezien. Zie het plaatje. Met rechts op de achtergrond de trap van Krijn Giesen die vanwege veiligheid niets meer heeft van waar die voor bedoeld was: stairway to heaven, Hemel.

Hoe komt dat ding daar? Hoe komen mensen die willen schaften daar? Er brandde licht. Titel: keet. Een keet dus. Vervreemdend maar ook weer niet. Precies de goede verhoudingen. Die rood-witte banden. Omhooggetild. De restante van een eruptie, Sisyphus, de hopeloosheid van …..,
In ieder geval een beeldschoon object in een tentoonstelling Labyrint bij AG, ‘ruimte voor nieuwe kunst en media’ van de HKU. Een collectief van acht kunstenaars, Octa III, die twee aan twee werk maakten, niet herleidbaar. En daarom zo goed als onbegrijpbaar. Maar wat geeft ‘t.

Het Evoluon is opgeknapt en weer in ere hersteld. Een rondleiding gehad over de tentoonstelling Retro-Future, boordevol informatie die zou moeten boeien. Dat deed die van geen kant. De interactieve dingen deden het, de afwisseling was groot en je kon het allemaal meekrijgen. Waarom dus niet geraakt door dit stukje industrieel erfgoed, een rijksmonument. Het was teveel, het was te educatief, het was te bekend, het was te goed bedoeld. Of ben ik eigenwijs, hoor ik niet bij de gewenste doelgroep, ben ik blasé. Waarschijnlijk alles van dat en nog meer.
Zoals Remkes vandaag zei: ‘er wordt teveel gezonden en te weinig geluisterd’.
Had Rutte ea ook eerder moeten doen in Groningen. En na het luisteren, actie. Nu rest alleen aftreden. Heel snel.

Na jaren weer eens naar een concert. Roosbeef in Tivoli. In goed gezelschap. Ze was ouder geworden. Het publiek ook. Maar haar muziek en teksten nog als eerder. Hoorde haar voor het eerst met het liedje over de boerderij die gesloopt moest worden. In Duiven. Met Cabongo 1 en Cabongo 2. Ezels denk ik. Kon er me alles bij voorstellen.
En nu ben druk met 'de IJssel anders'. De website wordt steeds voller. Ga kijken.

Werd maandag gebeld door een gemeente of ik een week later, aanstaande maandag dus, een avond met boeren op een ontspannen manier zou willen openen. Iets losjes, want het doel van de avond was serieus: horen wat de problemen van de boeren zijn, waar ze mee zitten en wat de gemeente kan doen ter ondersteuning.
Vreemd zo’n vraag. Terwijl alles op scherp staat in het boerenland, vragen naar de problemen en wat eraan te doen. En dat ontspannen openen. Voordat het onrustig wordt.
Ik heb er zo maar niet op gereageerd maar iets van ‘kort dag’. Blijkbaar heb ik de naam dat ik zaken wat ontspannen kan brengen, een hele eer, maar er zijn grenzen.

Net een mooi boek gelezen. Van Wim de Haas 'Het landschap verstaan'. De Haas reist Robert Pirsik na, die 1974 het cultboek 'Zen and the art of motorcycle maintenance' schreef over zijn tocht per motor van Minnesota naar San Francisco. Onderweg probeert hij, Pirsik, al filosoferend in het reine te komen met de periode waarin hij helemaal de weg kwijt was, figuurlijk. De Haas past de verschillende filosofische opvattingen die in ZMM voorkomen rondom het begrip 'quality', toe op 'landschap'.
Ik merk dat ik gegroeid ben. Toen begreep ik er niet heel veel van, nu steeds meer.
Hieronder de Honda waar het om ging, nu opgenomen in het Smithsonian. Dan ben je wel beroemd.

Een dagje Amsterdam met een oudejaarslijstje van de krant. Van die must-see's. Eerst de Valley, een fantasiegebouw aan de Zuidas. Zoals alles daar, vooral projectontwikkelaars-architectuur; te clean, te veel vorm met al die frivoliteit.
In het Eye een tentoonstelling van Fiona Tan. Integere films en foto's. Stilte, landschap, drukte, werk. Een still uit een film hieronder.
En tenslotte het Sluishuis aan het begin van IJburg. Een paar stevige vormen zorgen voor een verrassend gebouw. Een beauty vanaf het water.